ŞAFİİ MEZHEBİNDE HADİSLERİN SÖYLENDİĞİ ZAMANA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ: KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME
Abdulkarım DALATI
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
İlahiyat fakültesi- Doktora öğrencisi
Orcid: https://orcid.org/0000-0002-7669-821
Özet
İmam Şâfiî’den (ö. 204/820) nakledilen “Eğer hadis sahih ise işte benim mezhebim odur” şeklindeki ifade fıkıh-hadis ilişkisi açısından çokça i’mâli fikir edilen bir sözdür. Bu sözün değerlendirilmesi konusunda ise son dönem araştırmacılarının iki temel eğilimi olduğundan söz edilebilir. Bu eğilimlerden ilki sözün zahiri anlamının esas alınmasıdır. Bir alimin sahih olarak kabul etmesini yeterli görenlerin bu şartları taşıyan hadislere göre fetva verdikleri görülmektedir. İkinci eğilim ise Hz. Peygamber’in (sav) böyle bir sözü söylemiş olamayacağının ifade edilmesi ve bu gerekçe ile sahih olarak kabul edilegelmiş bazı hadislerin reddedilmesi şeklindedir. İkinci yaklaşımı benimseyenleri bu türden bir tutuma iten sebepler olarak ise söz konusu hadislerin içinde bulunduğumuz zaman diliminin pek çok adetine uymaması yahut Müslümanların çoğunluğunun ittifak ettiği hususlara muhalif olmasından söz etmek mümkündür. Fakat hadisler karşısındaki bu tutumun Hz. Peygamber’in (sav) sünnetinin delil değeri taşıması hususunda bazı şüpheler doğurduğu ifade edilmelidir. Bu çalışmada vâki‘atu’l‘ayn yahut vâki‘atu’l-hâl olarak isimlendirilen yahut âmm bir lafız içerse dahi karinelerin genel bir hüküm içermediğini gösteren bazı sahih hadislerle amel edilmemesinin Şafiî’nin mezkur sözünün kapsamından çıkmak anlamına gelmediği hususu üzerinde durulacaktır. Bu makalede takip edilen yöntem şöyle ifade edilebilir:
- Hadislerde vâki‘atu’l‘ayn yahut vâki‘atu’l-hâl durumlarının tarifi ve bunların tespitine dair alimlerce belirlenmiş bazı kriterler.
- Şafiîlerin vâki‘atu’l‘ayn yahut vâki‘atu’l-hâl durumlarına uygun olduklarını belirttikleri bazı hadislerin incelenmesi ve bu kanaate sahip Şafiî alimlerin zikredilmesi. Örnek olarak ise sebebsiz olarak iki namazı birleştirmek, yetişkin emzirmek ve deve idrarına dair olaylar incelenmiştir. Söz konusu hadislere dair Şafiîler arasında bir ihtilaf varsa bu husus belirtilmiş ayrıca bu kanaate itiraz eden alimlerden de söz edilmiştir. Söz konusu tartışmaların zikrinden sonra da genel bir değerlendirme yapılmıştır.
Anahtar kelimeler: Hadis, Sahih, Şâfiî, Şafiîlik, Vâki‘atu’l‘ayn
PDF İNDİR:
